Indice alfabético
- Ramón María Aller Ulloa
- José Alonso López y Nobal
- Juan Alonso López y Nobal
- Salustio Alvarado Fernández
- Marceliano Álvarez Muñiz
- Ángeles Alvariño González
- Emilio Anadón Frutos
- Eloy Luis André
- Jesús Andreu Lázaro
- Buenaventura Andreu Morera
- José María Andrey y Sierra
- Andrés Antelo Lamas
- Rafael Areses Vidal
- Anselmo Arias Teixeiro
- Antonio Arias Teixeiro
- Pedro Alejandro Auber e Fondniare
- José María Baleato
- Ángel Baltar Cortés
- Ramón Baltar Domínguez
- Antonio Baltar Domínguez
- Manuel Baraja Fernández
- Juan Barcia Caballero
- Juan José Barcia Goyanes
- Charles Eugène Barrois
- José Luis Barros Malvar
- Tomás Batuecas Marugán
- Francisco Bellot Rodríguez
- Ricardo Bernárdez
- Fermín Bescansa Casares
- Luis Blanco Rivero
- Ramón Blanco y Pérez del Camino
- José Boado y Castro
- Baltasar Manuel Boldo Tuced
- Ignacio Bolívar y Urrutia
- Patricio Borobio Díaz
- Celia Brañas Fernández
- Gonzalo Brañas Fernández
- Antonio Brunet y Talleda
- Odón de Buen y del Cos
- Eusebio Bueno Martínez
- Manuel Cabaleiro Goás
- Ernesto Caballero y Bellido
- Rafael Cadórniga Carro
- Laureano Calderón Arana
- Fernando Calvet Prats
- Juan Bautista Camiña
- Domingo Antonio Camiña Fortes
- Jesús Carballo Taboada
- Santiago Carro García
- Roque Carús Falcón
- Antonio Casares Gil
- José Casares Gil
- Antonio Casares Rodríguez
- Fermín Casares y Bescansa
- Pedro de Castro
- Santiago Castroviejo Bolibar
- Pedro Antonio Cerviño Núñez
- Eduardo Chao Fernández
- José María Chao Rodríguez
- Aniceto Charro Arias
- Ángel Cobián Areal
- José Carlos Colmeiro Laforet
- Miguel Colmeiro y Penido
- Andrés Avelino Comerma y Batalla
- Francisco Cónsul Jove y Tineo
- José Andrés Cornide Saavedra y Folgueira
- Antonio Correa Fernández
- Pedro Couceiro Corral
- Luis Crespí Jaume
- Mariano Cubí y Soler
- José Deulofeu y Poch
- Modesto Domínguez Hervella
- Juan Donapetry Iribarnegaray
- Juan Jacobo Durán Loriga
- Armando Durán Miranda
- Mauricio Echandi Montalvo
- Antonio Eleizegui López
- Ricardo Escauriaza del Valle
- Rafael Estrada Arnaiz
- Félix Domingo Estrada Catoira
- Joaquín Ezquerra del Bayo
- Benito Jerónimo Feijoo Montenegro
- Valeriano Fernández Bacorell
- Manuel Rufo Fernández Carballido
- Elisa Fernanda Mª del Carmen Fernández de la Vega y Lombán
- Jimena Mª Francisca Emilia Fernández de la Vega y Lombán
- José Ramón Fernández de Luanco y del Riego
- Ignacio Fernández Flórez Reguera
- Cesáreo Fernández Losada
- Manuel Jacobo Fernández Mariño
- José Fernández Martínez
- Bibiano Fernández Osorio-Tafall
- Gustavo Fernández Rodríguez Bastos y Harizmendi
- Gabriel Fernández Taboada
- Domingo Fontán Rodríguez
- Ramón Fontenla Maristany
- Emilio Fraga Lago
- Francisco Freire Barreiro
- Gonzalo Gallas Novas
- Cruz Gallástegui Unamuno
- Heliodoro Gallego Armesto
- Abelardo Gallego Canel
- Fausto Garagarza y Dugiols
- Fernando Garcia Arenal
- Víctor García Ferreiro
- Antonio García Maceira
- Pío García Novoa
- Antonio García Varela
- José María García-Blanco Oyarzábal
- Eustaquio (Antonio Félix) Giannini Bentallol
- Miguel Gil Casares
- José María Gil Rey
- Francisco Giral González
- Pedro Gómez de Bedoya y Paredes
- Manuel Gómez Larrañeta
- Mariano Gómez Ulla
- Manuel Gómez-Durán Martínez
- Vicente González Canales
- Jaime González Carreró
- José González López
- José González Olivares
- Juan de Dios González Pizarro
- Joseph González Salgado
- Claudio González Zúñiga
- José Goyanes Álvarez
- José Goyanes Capdevila
- Vicente Goyanes Cedrón
- Mariano de la Paz Graells Agüera
- Albert (Albert I, Príncipe de Mónaco) Grimaldi
- Vicente Guarnerio Gómez
- Francisco Guitián Ojea
- Leopoldo Hernández Robredo
- Primitivo Hernández Sampelayo
- José María Hernansáez y Moscoso
- Enrique Hervada García-Sampedro
- Ragnar Hult
- Alexander von Humboldt
- Carlos Ibañez y Varela
- Santiago de la Iglesia Santos
- Francisco Iglesias Brage
- Luis Iglesias Iglesias
- Luis Iglesias Pardo
- Emigdio Iglesias Somoza
- Gerardo Jeremías Devesa
- Ángel Jorge Echeverri
- Jorge Juan y Santacilia
- Ángel Laborde Navarro
- Johan Martin Christian Lange
- Bernardo Lecocq Honesy
- Carlos Lemaur
- Juan Lembeye y Lartaud
- Octavio Lois Amado
- Juan Lojo Batalla
- Antonio López de Guadalupe
- Jacobo López Elizagaray
- Manuel López Enríquez
- Víctor López Seoane
- Juan López Soler
- Juan López Suárez
- Dionisio Macarte y Díaz
- Gerónimo Macho Velado
- Ramón Margalef López
- Tomás Mariño Pardo
- Juan Martín Sauras
- Antonio Martínez de la Riva
- Ángel Martínez de la Riva Vilar
- Domingo Martínez de Presa
- Manuel Martínez-Risco
- Baltasar Merino Román
- Manuel Eugenio Merino Simón
- Faustino Miranda González
- Ricardo Montequi y Díaz de la Plaza
- Saturnino Montojo y Díaz
- Olga Moreiras Tuni
- Evaristo Antonio Mosquera Quiroga
- Francisco Antonio Mourelle de la Rúa
- Manuel Muñoz Taboadela
- José María Navaz y Sanz
- Francisco de Neira
- João da Nova
- Antonio Novo Campelo
- Domingo Antonio de Nóvoa Gándara y Feijoo
- Roberto Nóvoa Santos
- Miguel Odriozola Pietas
- Ramón Otero Acuña
- Enrique Otero Aenlle
- Xosé Otero Espasandín
- Fernando Oxea
- Timoteo O´Scanlan
- Emilia Pardo Bazán
- Isidro Parga Pondal
- Jacobo María de Parga y Puga
- Ubaldo Pasarón y Lastra
- Patricio María Paz y Membiela
- Ángel Pedreira Labadía
- Pedro Pena y Pérez
- Ramón Pérez Costales
- José Pérez López-Villamil
- Severino Pérez y Vázquez
- Gerónimo Piñeiro de las Casas
- Manuel Piñeiro Herba
- Eugenio Piñerúa Álvarez
- José Planellas Giralt
- Francisco Ponte y Blanco
- Antonio Posse Roybanes
- Pedro Andrés Pourret
- Casiano de Prado y Vallo
- Esteban Quet y Puigvert
- José Quiroga Méndez
- Marcelino Ramírez García
- Benito Regueiro Varela
- Ignacio Ribas Marqués
- Tomás Rico Jimeno
- Eduardo del Río y Lara
- Francisco de los Ríos Naceiro
- Cándido Ríos Rial
- Arturo Rivas Castro
- Antonio Rodríguez Darriba
- Carlos Rodríguez Baltar
- Juan Antonio Rodríguez Bustillo
- Alejandro Rodríguez Cadarso
- José Rodríguez Carracido
- José Rodríguez González
- José Rodríguez Martínez
- José Rodriguez Mourelo
- Juan Rodríguez Sardiña
- Luis Rodríguez Seoane
- Juan Rof Carballo
- Juan Rof Codina
- Francisco Romero Blanco
- José María Romero Fernández de Landa
- Francisco Romero Molezún
- Ramón Rúa Figueroa
- Ángela Ruiz Robles
- Ramón Dionisio de la Sagra y Peris
- Francisco Sánchez
- Julián Sánchez Bort
- Timoteo Sánchez Freire
- Gumersindo Sánchez Guisande
- Fernando Sande y Lago
- Frei Martín Sarmiento
- Pedro Sarmiento de Gamboa
- Camille François Sauvageau
- Guillermo Schulz
- Francisco de Seijas y Lobera
- Josep Joan Vicente del Seixo
- Antonio Sierra Forniés
- César Sobrado Maestro
- Juan Sobreira y Salgado
- Ramón Sobrino Buhigas
- Benito Ángel Dionisio Sotelo y Rivas
- Juan Suárez Casas
- Enrique Suárez Couto
- Julián Francisco Suárez Freire
- Paulino Suárez Suárez
- Francisco Sueiras
- Nicolás Taboada y Leal
- Maximino Teijeiro Fernández
- Joan Texidor i Cos
- Pedro Urquijo Landaluce
- Joaquín Vaamonde Rodríguez
- Lope Valcárcel Vargas
- Antonio Valenzuela Ozores
- Ramón Varela de la Iglesia
- Teodoro Varela de la Iglesia
- José Varela de Montes
- Juan Varela Gil
- Gregorio Varela Mosquera
- Manuel Varela Radío
- Ángel Varela Santos
- José Varela y Ulloa
- Ricardo Varela y Varela
- Vicente Vázquez Queipo
- José Francisco Vendrell de Pedralbes i Estaper del Mas
- Ramón Verea García
- Enrique Vidal Abascal
- Ernesto Viéitez Cortizo
- Xosé Luis Vila Jato
- Antonio Vila Nadal
- Cipriano Vimercati Benítez
- Leoncio Virgós Guillén
- Heinrich Moritz Willkomm
- María Josefa Wonenburger Planells
- Isabel Zendal Gómez
Disciplinas científicas
- ./ Mariña
- ./ Matemáticas
- ./ Enxeñería
- ./ Botánica
- ./ Cartografía
- ./ Agronomía
- ./ Bioloxía
- ./ Química
- ./ Astronomía
- ./ Xeoloxía
- ./ Minas
- ./ Medicina
- ./ Xenética
- ./ Coleccións
- ./ Psiquiatría
- ./ Anatomía
- ./ Nautica
- ./ Cosmografía
- ./ Microbioloxía
- ./ Histoloxía
- ./ Ensino
- ./ Divulgación científica
- ./ Ciencias Experimentais
- ./ Filosofía
- ./ Hidroloxía
- ./ Medicina
- ./ Xinecoloxía
- ./ Veterinaria
- ./ Zootecnia
- ./ Bromatoloxía
- ./ Hixiene
- ./ Mecánica
- ./ Espeleoloxía
- ./ Paleontoloxía
- ./ Zooloxía
- ./ Radioloxía
- ./ Xeografía
- ./ Agricultura
- ./ Ciencias Naturais
- ./ Farmacia
- ./ Viticultura
- ./ Navegación
- ./ Física
- ./ Aeronaútica
- ./ Técnica
- ./ Armas
- ./ Oftalmoloxía
- ./ Parasitoloxía
- ./ Mineraloxía
- ./ Farmacaloxía
- ./ Ornitoloxía
- ./ Entomoloxía
- ./ Expedicións
- ./ Bioquímica
- ./ Dermatoloxía
- ./ Ecoloxía
- ./ Avicultura
- ./ Pediatría
- ./ Micrografía
- ./ Anestesia
- ./ Oceanografía
- ./ Fisioloxía
- ./ Moluscos
- ./ Cálculo
- ./ Nutrición
- ./ Meteoroloxía
- ./ Psicoloxía experimental
- ./ Edafoloxía
- ./ Enxeñería de montes
- ./ Fisioloxía vexetal
- ./ Bioloxía mariña
- ./ Ficoloxía
- ./ Limnoloxía
- ./ Tecnoloxía
- ./ Cirurxía
- ./ Antropoloxía
Ubaldo Pasarón y Lastra
Precursor da navegación aerostática española
comparte esta páxina:Ámbitos de ocupación:
Autor/a da biografía:
- Díaz-Fierros Viqueira, Francisco
- Data de alta: 29/03/2015
Galeria



Como citar esta páxina:
- Díaz-Fierros Viqueira, Francisco ([2015], “Ubaldo Pasarón y Lastra”, en Álbum da Ciencia. Culturagalega.org. Consello da Cultura Galega. [lectura: 04/10/2023] [URL: http://www.culturagalega.org/
albumdaciencia/detalle.php?id=1028

Datos biográficos:
- Nacemento: Ribadeo (Lugo) 1827
- Falecemento: Santo Domingo (República Dominicana) 1864
Na vida deste persoeiro ribadense, a quen se lle dedicou unha rúa na vila, existían amplas lagoas que hai pouco viñeron a encherse, curiosamente, coa publicación online, o 31 de decembro do 2013, da súa biografía no Diccionario Biográfico de la Guadalajara Contemporánea. Neste dicionario (no que existen algunhas inexactitudes como a de situar o seu nacemento en Viveiro) recóllense unha serie de datos, ata agora descoñecidos, sobre a biografía deste ribadense ilustre, obtidos probablemente dos expedientes persoais dos antigos alumnos da Academia de Enxeñeiros de Guadalajara.
Ubaldo Pasarón naceu en Ribadeo o 16 de agosto de 1827, fillo de Benito Pasarón y Lastra (administrador de rendas en Ribadeo) e de Xoana Rodríguez Trelles. Os seus avós paternos eran Manuel Pasarón y Lastra, descendente dunha vella familia de escribáns de Castropol, e Ignacia Fernández Reguero, veciña tamén de Castropol; e os maternos, Francisco Rodríguez Telles e Isabel Lanza Trelles, veciños de Tapia.
Todos os irmáns destacaron en diferentes actividades: Dolores, foi pianista e cantante; Antonio, Celso e Benito, seguiron a carreira militar; Ángel foi un destacado canonista e Manuel e Ramón estudaron Dereito en Santiago, ambos os dous foron deputados no Bienio Progresista pola provincia de Lugo e, sobre todo, o último desenvolveu unha notable carreira política: foi proposto varias veces como deputado por Guadalajara e chegou a ser nomeado Intendente Xeral de Cuba e Vicepresidente do Congreso. Publicaron varios libros e traballos.
Ubaldo, seguindo o ronsel dos seus irmáns maiores estudou a carreira militar na Arma de Enxeñeiros, na Academia de Guadalajara. Rematada a súa formación, co emprego de subtenente, estivo destinado no Rexemento de Granadeiros de la Reina, no que seu irmán Celso era Tenente Coronel. Pasou ao Rexemento de Soria e no 1844, con 17 anos, ascendeu a tenente, sendo destinado ao Rexemento de África, número 7. En 1847 pediu unha licenza de soldo por un ano e en 1848 incorporouse de novo á Primeira Compañía do 2º Batallón do Rexemento de Enxeñeiros.
Os anos cubanos
En 1855 foi destinado a Illa de Cuba, na que o seu irmán Ramón viña de ser nomeado Intendente Xeral e onde acadou o emprego de capitán. Cando en 1861 comezaron os conflitos coa República Dominicana, o Capitán Xeral de Cuba enviou tropas españolas á Illa de Santo Domingo, nas que figuraba Ubaldo Pasarón. No campamento de Santa Cruz del Seibo contaxiouse de febres tropicais e, pouco despois, en 1864, morría na cidade de Santo Domingo.
A obra
Alén do seu emprego militar desenvolveu unha actividade intelectual moi destacada. Desde os tempos da academia militar xa se deu a coñecer como poeta, publicando en Madrid, en 1850, o seu primeiro libro, Poesías y Leyendas. En 1851 pasou a colaborar na redacción da Enciclopedia moderna de Mellado (1851-1855),a primeira que se editou en España con tales características e que tiña 34 tomos. Encargouse dos temas militares, sobre os que escribiu 159 voces (unhas 1.500 páxinas), ata que en outubro de 1852, pola marcha do seu rexemento de Madrid, tivo que rescindir o contrato. A súa obra literaria completa foi editada, en tres tomos, en Nova York, en 1860, e reeditada posteriormente en La Habana, en 1861 e, en Barcelona, en 1874. Editou un tomo máis, complemento dos anteriores, sobre temas militares e administrativos.
De todas maneiras, polo que mais destacou foi pola súa faceta de inventor: En 1862, solicitou en Cuba tres patentes : a locomoción eléctrica, os transportes aerostáticos e, sobre todo, «la navegación aerostática de rumbo fijo y velocidad arbitraria». Para esta última, o goberno concedeulle unha patente por cinco anos, sendo a noticia moi difundida e comentada en toda España e ultramar (nalgúns casos, con escepticismo e ironía, como ocorreu na revista satírica cubana El Moro Muza, de 12/10/1862). Sobre este tema publicou un folleto titulado Pilotage aeronáutico por Ubaldo Pasarón y Lastra, descubridor de la navegación admosférica (sic) (1862), que incluía ademais dos cálculos pertinentes, dous esbozos coas características do aeróstato. Deseñou dous enxeños: un, denominado «Transportes aerostáticos por el gas», consistía nun «flotante» de forma esferoidal, cheo con hidróxeno, que era remolcado desde terra con unha corda e que tiña a finalidade de levar cargas depositadas nunha rede que penduraba do globo. Sería destinado, en Cuba, «para los cargamentos de los injenios hasta los puertos ó almacenes» . O outro, denominado «Transportes aerodinámicos de fijo rumbo y velocidad arbitraria», consistía nun auténtico dirixible. Tiña tamén forma de esferoide e podía encherse con aire comprimido ou, sobre todo, hidróxeno. O máis orixinal do «Flotante Pasarón» consistía na forma de propulsión e orientación do dirixible, que se realizaba pola reacción xerada pola saída do gas a través dunha serie de válvulas situadas en diferentes puntos da superficie e que podían ser controladas polo navegante. Dispoñía dun gasómetro para a xeración do hidróxeno que, alternativamente, podía substituírse por outro de aire comprimido. O esbozo que acompañaba ao proxecto correspondía a un dirixible duns 4.000 metros cúbicos de volume. Tiña previsto que fora destinado ao transporte de correo por todo o mundo para o que tiña xa previsto unha serie de rutas cos seus tempos de viaxe correspondentes. Morreu dous anos despois de presentar estes proxectos.
Valoración científico-técnica
Os primeiros intentos para conseguir que os globos puideran ser dirixidos segundo a vontade do navegante (a «navegación aerostática») datan de 1834, cando o conde Lennoux construíu o “Eagle”, un primeiro dirixible que non conseguiu remontar o voo. Máis éxito tivo Jules Giffard, quen en 1852 conseguiu voar 27 km. cun dirixible alimentado con gas da iluminación e propulsado por unha hélice á vapor.
O primeiro dirixible construído en España non voou ata os primeiros anos do século XX e foi o deseñado por Torres Quevedo. De todas maneiras, en toda a segunda metade do XIX existiron numerosos proxectos para conseguir propulsar e dirixir os aeróstatos. No contorno temporal no que se presentou o de Pasarón son salientables o de José de Alarcón y Salcedo (1839), de forma cilíndrica rematado en dous conos que debía moverse por hélices propulsadas por unha máquina de vapor, unha idea que precedeu en trece anos a do francés Giffard, e orientado cunha vela. En 1860, o médico catalán Antonio Oliver y Pi, publicou Viajes atmosféricos. Tratado teórico-práctico de la dirección de las Armazones Aerostáticas, obra na que describía un dirixible de forma cónico-esférica propulsado por hélices movidas a man. En 1872, Julián del Bosque propón outro de forma cilíndrica rematada en dous conos e propulsado por unha hélice movida por unha máquina de vapor; para a súa orientación axudábase dun remo. O corpo, de metal, estaba dividido en varios compartimentos.
O dirixible de Pasarón correspondería a esta serie de proxectos españois da metade do dezanove que nunca chegaron a ser unha realidade. O nivel de definición tecnolóxica sería semellante aos de Alarcón e Oliver, coa singularidade de presentar un sistema de propulsión e orientación absolutamente orixinal (mesmo a nivel internacional). De todas maneiras ficaría por comprobar que a forza reactiva que xeraba a saída do gas polas válvulas dispostas a tal efecto fora abonda como para mover un esferoide de cando menos 4.000 metros cúbicos.
Bibliografía:
Fontes impresas:
PASARÓN Y LASTRA, Ubaldo (1860): Obras completas, ( 4 vols.). 2ª ed. Impr. Max y Cia. La Habana, New York.
PASARÓN Y LASTRA, Ubaldo (1862): Pilotage Aeronaútico por D. Ubaldo P. Pasarón y Lastra. Descubridor de la Navegación Admosférica [sic], 2ª ed. corr. y ampl. La Habana.
Bibliografía secundaria:
FERNÁNDEZ DE LA TORRE, R. (1985): Los globos en la conquista del aire. Notas para la historia de la aerostación en España, Aeroplano. Revista Historia Aviación Española, 3: 18-29.
FERNÁNDEZ DE LA TORRE, R. (1993): España y los dirigibles, Aeroplano. Rev. Hist. Aeronaútica, 11: 74-91.
Instituto de la Aviación Española (1988): Historia de la Aviación Española. Madrid.
BARREIRO FERNÁNDEZ, X.R.; LÓPEZ MORÁN, B.: MÍGUEZ GOYANES, X.L. (2003): Parlamentarios de Galicia. Biografías dos Deputados e Senadores de Galicia (1810-1923), Santiago: Parlamento de Galicia / Real Academia Galega.
Diccionario Biográfico de la Guadalajara Contemporánea.
http://bioguada.blogspot.de/2013/12/ubaldo-pasaron-lastra.html
TISSANDIER, G.: Les aérostats dirigeables, Paris Illustré, nº 24
http://www.traces-h.net/revues/aerostat_06.htm