Indice alfabético
- Ramón María Aller Ulloa
- José Alonso López y Nobal
- Juan Alonso López y Nobal
- Salustio Alvarado Fernández
- Marceliano Álvarez Muñiz
- Ángeles Alvariño González
- Emilio Anadón Frutos
- Eloy Luis André
- Jesús Andreu Lázaro
- Buenaventura Andreu Morera
- José María Andrey y Sierra
- Andrés Antelo Lamas
- Rafael Areses Vidal
- Anselmo Arias Teixeiro
- Antonio Arias Teixeiro
- Pedro Alejandro Auber e Fondniare
- José María Baleato
- Ángel Baltar Cortés
- Ramón Baltar Domínguez
- Antonio Baltar Domínguez
- Manuel Baraja Fernández
- Juan Barcia Caballero
- Juan José Barcia Goyanes
- Charles Eugène Barrois
- José Luis Barros Malvar
- Tomás Batuecas Marugán
- Francisco Bellot Rodríguez
- Ricardo Bernárdez
- Fermín Bescansa Casares
- Luis Blanco Rivero
- Ramón Blanco y Pérez del Camino
- José Boado y Castro
- Baltasar Manuel Boldo Tuced
- Ignacio Bolívar y Urrutia
- Patricio Borobio Díaz
- Celia Brañas Fernández
- Gonzalo Brañas Fernández
- Antonio Brunet y Talleda
- Odón de Buen y del Cos
- Eusebio Bueno Martínez
- Manuel Cabaleiro Goás
- Ernesto Caballero y Bellido
- Rafael Cadórniga Carro
- Laureano Calderón Arana
- Fernando Calvet Prats
- Juan Bautista Camiña
- Domingo Antonio Camiña Fortes
- Jesús Carballo Taboada
- Santiago Carro García
- Roque Carús Falcón
- Antonio Casares Gil
- José Casares Gil
- Antonio Casares Rodríguez
- Fermín Casares y Bescansa
- Pedro de Castro
- Santiago Castroviejo Bolibar
- Pedro Antonio Cerviño Núñez
- Eduardo Chao Fernández
- José María Chao Rodríguez
- Aniceto Charro Arias
- Ángel Cobián Areal
- José Carlos Colmeiro Laforet
- Miguel Colmeiro y Penido
- Andrés Avelino Comerma y Batalla
- Francisco Cónsul Jove y Tineo
- José Andrés Cornide Saavedra y Folgueira
- Antonio Correa Fernández
- Pedro Couceiro Corral
- Luis Crespí Jaume
- Mariano Cubí y Soler
- José Deulofeu y Poch
- Modesto Domínguez Hervella
- Juan Donapetry Iribarnegaray
- Juan Jacobo Durán Loriga
- Armando Durán Miranda
- Mauricio Echandi Montalvo
- Antonio Eleizegui López
- Ricardo Escauriaza del Valle
- Rafael Estrada Arnaiz
- Félix Domingo Estrada Catoira
- Joaquín Ezquerra del Bayo
- Benito Jerónimo Feijoo Montenegro
- Valeriano Fernández Bacorell
- Manuel Rufo Fernández Carballido
- Elisa Fernanda Mª del Carmen Fernández de la Vega y Lombán
- Jimena Mª Francisca Emilia Fernández de la Vega y Lombán
- José Ramón Fernández de Luanco y del Riego
- Ignacio Fernández Flórez Reguera
- Cesáreo Fernández Losada
- Manuel Jacobo Fernández Mariño
- José Fernández Martínez
- Bibiano Fernández Osorio-Tafall
- Gustavo Fernández Rodríguez Bastos y Harizmendi
- Gabriel Fernández Taboada
- Domingo Fontán Rodríguez
- Ramón Fontenla Maristany
- Emilio Fraga Lago
- Francisco Freire Barreiro
- Gonzalo Gallas Novas
- Cruz Gallástegui Unamuno
- Heliodoro Gallego Armesto
- Abelardo Gallego Canel
- Fausto Garagarza y Dugiols
- Fernando Garcia Arenal
- Víctor García Ferreiro
- Antonio García Maceira
- Pío García Novoa
- Antonio García Varela
- José María García-Blanco Oyarzábal
- Eustaquio (Antonio Félix) Giannini Bentallol
- Miguel Gil Casares
- José María Gil Rey
- Francisco Giral González
- Pedro Gómez de Bedoya y Paredes
- Manuel Gómez Larrañeta
- Mariano Gómez Ulla
- Manuel Gómez-Durán Martínez
- Vicente González Canales
- Jaime González Carreró
- José González López
- José González Olivares
- Juan de Dios González Pizarro
- Joseph González Salgado
- Claudio González Zúñiga
- José Goyanes Álvarez
- José Goyanes Capdevila
- Vicente Goyanes Cedrón
- Mariano de la Paz Graells Agüera
- Albert (Albert I, Príncipe de Mónaco) Grimaldi
- Vicente Guarnerio Gómez
- Francisco Guitián Ojea
- Leopoldo Hernández Robredo
- Primitivo Hernández Sampelayo
- José María Hernansáez y Moscoso
- Enrique Hervada García-Sampedro
- Ragnar Hult
- Alexander von Humboldt
- Carlos Ibañez y Varela
- Santiago de la Iglesia Santos
- Francisco Iglesias Brage
- Luis Iglesias Iglesias
- Luis Iglesias Pardo
- Emigdio Iglesias Somoza
- Gerardo Jeremías Devesa
- Ángel Jorge Echeverri
- Jorge Juan y Santacilia
- Ángel Laborde Navarro
- Johan Martin Christian Lange
- Bernardo Lecocq Honesy
- Carlos Lemaur
- Juan Lembeye y Lartaud
- Octavio Lois Amado
- Juan Lojo Batalla
- Antonio López de Guadalupe
- Jacobo López Elizagaray
- Manuel López Enríquez
- Víctor López Seoane
- Juan López Soler
- Juan López Suárez
- Dionisio Macarte y Díaz
- Gerónimo Macho Velado
- Ramón Margalef López
- Tomás Mariño Pardo
- Juan Martín Sauras
- Antonio Martínez de la Riva
- Ángel Martínez de la Riva Vilar
- Domingo Martínez de Presa
- Manuel Martínez-Risco
- Baltasar Merino Román
- Manuel Eugenio Merino Simón
- Faustino Miranda González
- Ricardo Montequi y Díaz de la Plaza
- Saturnino Montojo y Díaz
- Olga Moreiras Tuni
- Evaristo Antonio Mosquera Quiroga
- Francisco Antonio Mourelle de la Rúa
- Manuel Muñoz Taboadela
- José María Navaz y Sanz
- Francisco de Neira
- João da Nova
- Antonio Novo Campelo
- Domingo Antonio de Nóvoa Gándara y Feijoo
- Roberto Nóvoa Santos
- Miguel Odriozola Pietas
- Ramón Otero Acuña
- Enrique Otero Aenlle
- Xosé Otero Espasandín
- Fernando Oxea
- Timoteo O´Scanlan
- Emilia Pardo Bazán
- Isidro Parga Pondal
- Jacobo María de Parga y Puga
- Ubaldo Pasarón y Lastra
- Patricio María Paz y Membiela
- Ángel Pedreira Labadía
- Pedro Pena y Pérez
- Ramón Pérez Costales
- José Pérez López-Villamil
- Severino Pérez y Vázquez
- Gerónimo Piñeiro de las Casas
- Manuel Piñeiro Herba
- Eugenio Piñerúa Álvarez
- José Planellas Giralt
- Francisco Ponte y Blanco
- Antonio Posse Roybanes
- Pedro Andrés Pourret
- Casiano de Prado y Vallo
- Esteban Quet y Puigvert
- José Quiroga Méndez
- Marcelino Ramírez García
- Benito Regueiro Varela
- Ignacio Ribas Marqués
- Tomás Rico Jimeno
- Eduardo del Río y Lara
- Francisco de los Ríos Naceiro
- Cándido Ríos Rial
- Arturo Rivas Castro
- Antonio Rodríguez Darriba
- Carlos Rodríguez Baltar
- Juan Antonio Rodríguez Bustillo
- Alejandro Rodríguez Cadarso
- José Rodríguez Carracido
- José Rodríguez González
- José Rodríguez Martínez
- José Rodriguez Mourelo
- Juan Rodríguez Sardiña
- Luis Rodríguez Seoane
- Juan Rof Carballo
- Juan Rof Codina
- Francisco Romero Blanco
- José María Romero Fernández de Landa
- Francisco Romero Molezún
- Ramón Rúa Figueroa
- Ángela Ruiz Robles
- Ramón Dionisio de la Sagra y Peris
- Francisco Sánchez
- Julián Sánchez Bort
- Timoteo Sánchez Freire
- Gumersindo Sánchez Guisande
- Fernando Sande y Lago
- Frei Martín Sarmiento
- Pedro Sarmiento de Gamboa
- Camille François Sauvageau
- Guillermo Schulz
- Francisco de Seijas y Lobera
- Josep Joan Vicente del Seixo
- Antonio Sierra Forniés
- César Sobrado Maestro
- Juan Sobreira y Salgado
- Ramón Sobrino Buhigas
- Benito Ángel Dionisio Sotelo y Rivas
- Juan Suárez Casas
- Enrique Suárez Couto
- Julián Francisco Suárez Freire
- Paulino Suárez Suárez
- Francisco Sueiras
- Nicolás Taboada y Leal
- Maximino Teijeiro Fernández
- Joan Texidor i Cos
- Pedro Urquijo Landaluce
- Joaquín Vaamonde Rodríguez
- Lope Valcárcel Vargas
- Antonio Valenzuela Ozores
- Ramón Varela de la Iglesia
- Teodoro Varela de la Iglesia
- José Varela de Montes
- Juan Varela Gil
- Gregorio Varela Mosquera
- Manuel Varela Radío
- Ángel Varela Santos
- José Varela y Ulloa
- Ricardo Varela y Varela
- Vicente Vázquez Queipo
- José Francisco Vendrell de Pedralbes i Estaper del Mas
- Ramón Verea García
- Enrique Vidal Abascal
- Ernesto Viéitez Cortizo
- Xosé Luis Vila Jato
- Antonio Vila Nadal
- Cipriano Vimercati Benítez
- Leoncio Virgós Guillén
- Heinrich Moritz Willkomm
- María Josefa Wonenburger Planells
- Isabel Zendal Gómez
Disciplinas científicas
- ./ Mariña
- ./ Matemáticas
- ./ Enxeñería
- ./ Botánica
- ./ Cartografía
- ./ Agronomía
- ./ Bioloxía
- ./ Química
- ./ Astronomía
- ./ Xeoloxía
- ./ Minas
- ./ Medicina
- ./ Xenética
- ./ Coleccións
- ./ Psiquiatría
- ./ Anatomía
- ./ Nautica
- ./ Cosmografía
- ./ Microbioloxía
- ./ Histoloxía
- ./ Ensino
- ./ Divulgación científica
- ./ Ciencias Experimentais
- ./ Filosofía
- ./ Hidroloxía
- ./ Medicina
- ./ Xinecoloxía
- ./ Veterinaria
- ./ Zootecnia
- ./ Bromatoloxía
- ./ Hixiene
- ./ Mecánica
- ./ Espeleoloxía
- ./ Paleontoloxía
- ./ Zooloxía
- ./ Radioloxía
- ./ Xeografía
- ./ Agricultura
- ./ Ciencias Naturais
- ./ Farmacia
- ./ Viticultura
- ./ Navegación
- ./ Física
- ./ Aeronaútica
- ./ Técnica
- ./ Armas
- ./ Oftalmoloxía
- ./ Parasitoloxía
- ./ Mineraloxía
- ./ Farmacaloxía
- ./ Ornitoloxía
- ./ Entomoloxía
- ./ Expedicións
- ./ Bioquímica
- ./ Dermatoloxía
- ./ Ecoloxía
- ./ Avicultura
- ./ Pediatría
- ./ Micrografía
- ./ Anestesia
- ./ Oceanografía
- ./ Fisioloxía
- ./ Moluscos
- ./ Cálculo
- ./ Nutrición
- ./ Meteoroloxía
- ./ Psicoloxía experimental
- ./ Edafoloxía
- ./ Enxeñería de montes
- ./ Fisioloxía vexetal
- ./ Bioloxía mariña
- ./ Ficoloxía
- ./ Limnoloxía
- ./ Tecnoloxía
- ./ Cirurxía
- ./ Antropoloxía
Juan Martín Sauras
Os comezos do ensino da Química Inorgánica moderna
comparte esta páxina:Ámbitos de ocupación:
Autor/a da biografía:
- Díaz-Fierros Viqueira, Francisco
- Data de alta: 29/05/2016
Galeria

Como citar esta páxina:
- Díaz-Fierros Viqueira, Francisco ([2016], “Juan Martín Sauras”, en Álbum da Ciencia. Culturagalega.org. Consello da Cultura Galega. [lectura: 29/09/2023] [URL: http://www.culturagalega.org/
albumdaciencia/detalle.php?id=1045
Fillo dun estanqueiro levantino afincado en Andorra (Teruel), logo de facer os estudos primarios na súa vila natal, trasladouse a Zaragoza a facer o bacharelato. Admirador de notables científicos aragoneses como Cajal, axiña se interesou polas ciencias experimentais e con vinteún anos obtivo a licenciatura en Ciencias Químicas na capital aragonesa (1917).
Pertencía á coñecida escola de química da Facultade de Ciencias de Zaragoza (Savirón, Calamita e Rocasolano), probablemente unha das máis prestixiosas institucións universitarias de investigación neste eido na década dos 20 do pasado século. Uníalle unha gran amizade con Gregorio Rocasolano, que foi seu mestre e ademais padriño de voda e do seu primeiro fillo. Desde 1918 Rocasolano creou e dirixiu o Laboratorio de Investigacións Bioquímicas, de onde saíron significados docentes e investigadores como Catalán, Bermejo Vida, Albareda e o propio Martín Sauras. Este, logo de ler a súa tese (“Investigaciones sobre adsorción de los iónes calcio y manganeso sobre el suero sanguíneo”, 1923; publicada en 1928 na Revista de la Academia de Ciencias de Zaragoza), axiña se incorporou ao cadro de persoal docente como profesor auxiliar de Química Inorgánica.
Naqueles anos, seguindo as instrucións do seu mentor Rocasolano, que profesaba adoración pola ciencia alemana como referente, e aproveitando os orzamentos transferidos da Junta para a Ampliación de Estudios (JAE) ás universidades (Decreto de Autonomía Universitaria de Silió, 1919), desprazouse en 1928 a Frankfurt e ao Institut für Kolloidium Forschung de Múnic, dirixido polo prestixioso químico alemán Bechhold. Tamén ampliou a súa formación en coloidequímica co Premio Nobel Zsigmondy, en Alemaña, e ao ano seguinte foi comisionado pola Universidade de Zaragoza para representala no Deutsche Chemische Gesellschaft de Kekule. Logo de realizar media ducia de memorias de investigación, ese mesmo ano presentouse as oposicións de cátedra e obtivo o seu destino na nova Sección de Química da Facultade de Ciencias de Santiago (Química Inorgánica), onde desenvolveu a docencia de xeito continuado desde a súa toma de posesión, en xaneiro de 1930, ata a finalización do curso 1935/36, que se desprazou a Zaragoza por concurso de traslados. Non había moito tempo que casara coa primeira muller aragonesa que acadara o doutoramento en Ciencias Químicas, María Antonia Zorraquino (1931), coa que tivo dous fillos.
Catedrático en Santiago
A súa chegada a Santiago foi en tempos de certa convulsión e cambio, pois nese mesmo ano Rodríguez Cadarso, desde a reitoría, vai a comezar un proceso modernizador da institución universitaria, ao que se suma Sauras. Vai formar parte dese grupo de innovadores que actualizou o ensino da Química en Compostela de acordo cos principios que estaban a dominar nas mellores universidades españolas. O ensino activo, pegado ao laboratorio, a formación de grupos de traballo estables, o excursionismo didáctico e a interdisciplinariedade foron as súas principais ferramentas. A nivel institucional, formou parte do Padroado do Instituto de Estudos Rexionais, organismo que puxera en marcha Cadarso para activar a investigación coa perspectiva de «facer país», e da Xunta de Goberno da Universidade de Santiago. Amante do deporte, particularmente do fútbol (foi un dos fundadores do Zaragoza C.F.), impulsou a práctica deportiva entre a mocidade universitaria de Santiago, coa colaboración doutros profesores novos como Charro, Calvet e Gironés. Durante o verán de 1931 visitou varias universidades suízas para realizar estudos de orientación e organización das ensinanzas da Química, cunha bolsa do Padroado da Universidade de Santiago. No Boletín da USC publicou dous traballos de investigación sobre preparación e propiedades do argentotiosulfato de calcio e o tetrationato de calcio. Tamén preparou o aurotiosulfato de calcio, procedemento realizado experimentalmente en Santiago pero publicado posteriormente, en 1935, en Zaragoza (Gamboa Gozarte, J. M., 1947), logo do seu traslado a esta universidade por petición propia no curso 1935-No curso 1930-31 incorporaríase ao cadro docente en Química Inorgánica como profesor auxiliar da cátedra, o antigo alumno da facultade, Clemente Zapata, que traballara en Madrid como profesor axudante de prácticas en Mecánica Química (1929-30) e investigara sobre á aplicación dos raios X ao estudo das estruturas químicas. En calquera caso, as súas posteriores investigacións non coincidirían coa liña que desenvolvía Martín Sauras.
Sauras tivo unha actitude política de compromiso en defensa da democracia e o socialismo cara acadar unha sociedade máis xusta. En 1931 presentouse ás Cortes Constituíntes, para optar como deputado por Teruel polo PSOE, partido no que militaba desde os anos 20. Admiraba con veneración a figura de Julián Besteiro. En Santiago colaborou estreitamente coa Agrupación Socialista local deste partido, impartindo charlas públicas. Estaba afiliado á UGT e chegou a ser vicepresidente do partido en Compostela en xullo de 1931.
Traslado de Santiago e Guerra Civil
Logo da Guerra Civil, dadas as súas ideas e compromiso, sufriu un proceso de depuración que o levou a un campo de concentración para realizar traballos forzados, de xeito humillante (segundo o seu biógrafo Eloi Fernández Clemente), logo de ser apartado por un tempo da docencia e suspendido de emprego e soldo. Tamén estivo un tempo no cárcere de Ateca, en 1937, xunto a outros docentes zaragozanos. Seus mentores científicos en Zaragoza, que ocupaban a cúpula depuradora do profesorado universitario (Calamita e Rocasolano; este último Presidente da Comisión A, fervorosos conservadores militantes e antiinstitucionistas), coñecedores da bondade e a ecuanimidade que o caracterizaba , minimizaron as penas que nun principio se solicitaban para Martín Sauras. Mais esa intervención non o librou de ter sancións en cascada posteriormente, en 1940: multas e inhabilitación para ostentar e desempeñar cargos ata 1949, polo Tribunal de Responsabilidades Políticas.
Coma todos os discrepantes coa ditadura que aquí quedaron, “capitidiminuído" no persoal e internamente abatido ―aínda que o seu carácter alegre e a súa bonhomía axudaron moito a soportar a súa situación―, logo da Guerra Civil seguiu impartindo docencia en Zaragoza ata a súa xubilación en 1967. Chegou a ser decano de Ciencias (1964/67), cargo desde onde manifestou as súas ideas contrarias á ditadura franquista. Con anterioridade foi Administrador Xeral da Universidade de Zaragoza (1949/60). Nesta Universidade leu a lección inaugural do curso 1956/57: “Los medios en la investigación”. Contou con varios colaboradores, entre os que destacarían José Miguel Gamboa e Rafael Usón Lacal, aos que lle dirixiu a tese de doutoramento e que logo chegaron a ser catedráticos.
Seus traballos de investigación versaron sobre preparación e caracterización de diferentes compostos (tiosulfatos, tetrationatos, argentotiosulfatos e aurotiosulfatos), así como sobre a adsorción dos ións calcio e manganeso polas proteínas do soro sanguíneo. Realizou a tradución ao castelán, para a editorial Manuel Marín de Barcelona, do Tratado de Química Inorgánica de E. H. Riesenfeld (1942) coa intención de «proporcionar, preferentemente a los alumnos de la Facultad de Ciencias, un libro que pueda servir de base para la adquisición de los conocimientos fundamentales de la Química moderna». Posteriormente traduciu tamén para a mesma editorial a Química Inorgánica Moderna de E. Wiberg (1951).
Nos anos 50, estando Ruíz Giménez de Ministro, recibiu a Encomenda con placa de Alfonso X. Era membro da Academia de Ciencias de Zaragoza desde 1936. Fumador empedernido, Martín Sauras morreu dun cancro de pulmón en 1969, en Zaragoza, pouco tempo despois da súa xubilación. Hoxe, a biblioteca de Andorra leva o seu nome. Fora creada pola súa iniciativa en 1933, doando unha boa cantidade de libros.
Valoración científica
Nos seis anos que Martín Sauras pasou en Santiago ao cargo da cátedra de Química Inorgánica deixou una pegada de bo mestre e mesmo dun activo organizador da docencia. O seu perfil respondía ao dos profesores que naquela altura tiñan unha mellor acollida entre o mundo estudantil: poucos anos (34 cando chegou a Santiago), docencia actualizada e práctica, de pensamento progresista e amante dos deportes. De todas maneiras a súa produción científica foi escasa (só dous traballos no Boletín da USC) e a súa capacidade de crear escolas científicas tamén, pois os dous profesores auxiliares de Química Inorgánica e Análise Químico (Zapata e Parga) que traballaban na cátedra orientaron as súas investigación cara a liñas propias e diferenciadas de estudo. Algo similar podería sinalarse da súa vida científica posterior, na que o máis salientable foron os seus traballos docentes e de divulgación, así como a tradución dos dous textos citados, de ampla difusión en España.
En calquera caso, o seu ensino , teórico e práctico, supuxo a chegada a Galicia dos coñecementos e métodos didácticos en Química Inorgánica que se estaban a impartir nas mellores universidades españolas, que naquela altura xa non se diferenciaban demasiado das europeas.
Bibliografía:
Bibliografía secundaria:
GAMBOA GOYARTE, J. M. (1947). Preparación de aurotiosulfatos y estructura cristalina del sodio, Rev. Ac. Ciencias Exactas, Fisico-Químicas y Naturales de Zaragoza, Serie 2ª, II, 1º: 160-233.
GURRIARÁN RODRÍGUEZ, R. (2006): Ciencia e conciencia na Universidade de Santiago (1900-1940). Santiago: Universidade.
MARTÍN ZORRAQUINO, Mª A. (1984): Juan Martín Sauras, nombre para la biblioteca de su pueblo, Cierzo, Zaragoza, novembro 1984.
VV.AA. (1981): Juan Martín Sauras, Gran Enciclopedia Aragonesa. Zaragoza, Unión Aragonesa del Libro.
VV. AA. (1996): Juan Martín Sauras. Andorrano ejemplar. Conmemoración de un centenario (1896-1996). Concello de Andorra (Teruel).
NOTA: Esta biografía de Pedro Cruceiro Corral está baseada na que realizou Ricardo Gurriarán para o Álbum da JAE, do Consello da Cultura Galega.
http://culturagalega.org/albumdajae/detalle.php?id=130