Indice alfabético
- Ramón María Aller Ulloa
- José Alonso López y Nobal
- Juan Alonso López y Nobal
- Salustio Alvarado Fernández
- Marceliano Álvarez Muñiz
- Ángeles Alvariño González
- Emilio Anadón Frutos
- Eloy Luis André
- Jesús Andreu Lázaro
- Buenaventura Andreu Morera
- José María Andrey y Sierra
- Andrés Antelo Lamas
- Rafael Areses Vidal
- Anselmo Arias Teixeiro
- Antonio Arias Teixeiro
- Pedro Alejandro Auber e Fondniare
- José María Baleato
- Ángel Baltar Cortés
- Ramón Baltar Domínguez
- Antonio Baltar Domínguez
- Manuel Baraja Fernández
- Juan Barcia Caballero
- Juan José Barcia Goyanes
- Charles Eugène Barrois
- José Luis Barros Malvar
- Tomás Batuecas Marugán
- Francisco Bellot Rodríguez
- Ricardo Bernárdez
- Fermín Bescansa Casares
- Luis Blanco Rivero
- Ramón Blanco y Pérez del Camino
- José Boado y Castro
- Baltasar Manuel Boldo Tuced
- Ignacio Bolívar y Urrutia
- Patricio Borobio Díaz
- Celia Brañas Fernández
- Gonzalo Brañas Fernández
- Antonio Brunet y Talleda
- Odón de Buen y del Cos
- Eusebio Bueno Martínez
- Manuel Cabaleiro Goás
- Ernesto Caballero y Bellido
- Rafael Cadórniga Carro
- Laureano Calderón Arana
- Fernando Calvet Prats
- Juan Bautista Camiña
- Domingo Antonio Camiña Fortes
- Jesús Carballo Taboada
- Santiago Carro García
- Roque Carús Falcón
- Antonio Casares Gil
- José Casares Gil
- Antonio Casares Rodríguez
- Fermín Casares y Bescansa
- Pedro de Castro
- Santiago Castroviejo Bolibar
- Pedro Antonio Cerviño Núñez
- Eduardo Chao Fernández
- José María Chao Rodríguez
- Aniceto Charro Arias
- Ángel Cobián Areal
- José Carlos Colmeiro Laforet
- Miguel Colmeiro y Penido
- Andrés Avelino Comerma y Batalla
- Francisco Cónsul Jove y Tineo
- José Andrés Cornide Saavedra y Folgueira
- Antonio Correa Fernández
- Pedro Couceiro Corral
- Luis Crespí Jaume
- Mariano Cubí y Soler
- José Deulofeu y Poch
- Modesto Domínguez Hervella
- Juan Donapetry Iribarnegaray
- Juan Jacobo Durán Loriga
- Armando Durán Miranda
- Mauricio Echandi Montalvo
- Antonio Eleizegui López
- Ricardo Escauriaza del Valle
- Rafael Estrada Arnaiz
- Félix Domingo Estrada Catoira
- Joaquín Ezquerra del Bayo
- Benito Jerónimo Feijoo Montenegro
- Valeriano Fernández Bacorell
- Manuel Rufo Fernández Carballido
- Elisa Fernanda Mª del Carmen Fernández de la Vega y Lombán
- Jimena Mª Francisca Emilia Fernández de la Vega y Lombán
- José Ramón Fernández de Luanco y del Riego
- Ignacio Fernández Flórez Reguera
- Cesáreo Fernández Losada
- Manuel Jacobo Fernández Mariño
- José Fernández Martínez
- Bibiano Fernández Osorio-Tafall
- Gustavo Fernández Rodríguez Bastos y Harizmendi
- Gabriel Fernández Taboada
- Domingo Fontán Rodríguez
- Ramón Fontenla Maristany
- Emilio Fraga Lago
- Francisco Freire Barreiro
- Gonzalo Gallas Novas
- Cruz Gallástegui Unamuno
- Heliodoro Gallego Armesto
- Abelardo Gallego Canel
- Fausto Garagarza y Dugiols
- Fernando Garcia Arenal
- Víctor García Ferreiro
- Antonio García Maceira
- Pío García Novoa
- Antonio García Varela
- José María García-Blanco Oyarzábal
- Eustaquio (Antonio Félix) Giannini Bentallol
- Miguel Gil Casares
- José María Gil Rey
- Francisco Giral González
- Pedro Gómez de Bedoya y Paredes
- Manuel Gómez Larrañeta
- Mariano Gómez Ulla
- Manuel Gómez-Durán Martínez
- Vicente González Canales
- Jaime González Carreró
- José González López
- José González Olivares
- Juan de Dios González Pizarro
- Joseph González Salgado
- Claudio González Zúñiga
- José Goyanes Álvarez
- José Goyanes Capdevila
- Vicente Goyanes Cedrón
- Mariano de la Paz Graells Agüera
- Albert (Albert I, Príncipe de Mónaco) Grimaldi
- Vicente Guarnerio Gómez
- Francisco Guitián Ojea
- Leopoldo Hernández Robredo
- Primitivo Hernández Sampelayo
- José María Hernansáez y Moscoso
- Enrique Hervada García-Sampedro
- Ragnar Hult
- Alexander von Humboldt
- Carlos Ibañez y Varela
- Santiago de la Iglesia Santos
- Francisco Iglesias Brage
- Luis Iglesias Iglesias
- Luis Iglesias Pardo
- Emigdio Iglesias Somoza
- Gerardo Jeremías Devesa
- Ángel Jorge Echeverri
- Jorge Juan y Santacilia
- Ángel Laborde Navarro
- Johan Martin Christian Lange
- Bernardo Lecocq Honesy
- Carlos Lemaur
- Juan Lembeye y Lartaud
- Octavio Lois Amado
- Juan Lojo Batalla
- Antonio López de Guadalupe
- Jacobo López Elizagaray
- Manuel López Enríquez
- Víctor López Seoane
- Juan López Soler
- Juan López Suárez
- Dionisio Macarte y Díaz
- Gerónimo Macho Velado
- Ramón Margalef López
- Tomás Mariño Pardo
- Juan Martín Sauras
- Antonio Martínez de la Riva
- Ángel Martínez de la Riva Vilar
- Domingo Martínez de Presa
- Manuel Martínez-Risco
- Baltasar Merino Román
- Manuel Eugenio Merino Simón
- Faustino Miranda González
- Ricardo Montequi y Díaz de la Plaza
- Saturnino Montojo y Díaz
- Olga Moreiras Tuni
- Evaristo Antonio Mosquera Quiroga
- Francisco Antonio Mourelle de la Rúa
- Manuel Muñoz Taboadela
- José María Navaz y Sanz
- Francisco de Neira
- João da Nova
- Antonio Novo Campelo
- Domingo Antonio de Nóvoa Gándara y Feijoo
- Roberto Nóvoa Santos
- Miguel Odriozola Pietas
- Ramón Otero Acuña
- Enrique Otero Aenlle
- Xosé Otero Espasandín
- Fernando Oxea
- Timoteo O´Scanlan
- Emilia Pardo Bazán
- Isidro Parga Pondal
- Jacobo María de Parga y Puga
- Ubaldo Pasarón y Lastra
- Patricio María Paz y Membiela
- Ángel Pedreira Labadía
- Pedro Pena y Pérez
- Ramón Pérez Costales
- José Pérez López-Villamil
- Severino Pérez y Vázquez
- Gerónimo Piñeiro de las Casas
- Manuel Piñeiro Herba
- Eugenio Piñerúa Álvarez
- José Planellas Giralt
- Francisco Ponte y Blanco
- Antonio Posse Roybanes
- Pedro Andrés Pourret
- Casiano de Prado y Vallo
- Esteban Quet y Puigvert
- José Quiroga Méndez
- Marcelino Ramírez García
- Benito Regueiro Varela
- Ignacio Ribas Marqués
- Tomás Rico Jimeno
- Eduardo del Río y Lara
- Francisco de los Ríos Naceiro
- Cándido Ríos Rial
- Arturo Rivas Castro
- Antonio Rodríguez Darriba
- Carlos Rodríguez Baltar
- Juan Antonio Rodríguez Bustillo
- Alejandro Rodríguez Cadarso
- José Rodríguez Carracido
- José Rodríguez González
- José Rodríguez Martínez
- José Rodriguez Mourelo
- Juan Rodríguez Sardiña
- Luis Rodríguez Seoane
- Juan Rof Carballo
- Juan Rof Codina
- Francisco Romero Blanco
- José María Romero Fernández de Landa
- Francisco Romero Molezún
- Ramón Rúa Figueroa
- Ángela Ruiz Robles
- Ramón Dionisio de la Sagra y Peris
- Francisco Sánchez
- Julián Sánchez Bort
- Timoteo Sánchez Freire
- Gumersindo Sánchez Guisande
- Fernando Sande y Lago
- Frei Martín Sarmiento
- Pedro Sarmiento de Gamboa
- Camille François Sauvageau
- Guillermo Schulz
- Francisco de Seijas y Lobera
- Josep Joan Vicente del Seixo
- Antonio Sierra Forniés
- César Sobrado Maestro
- Juan Sobreira y Salgado
- Ramón Sobrino Buhigas
- Benito Ángel Dionisio Sotelo y Rivas
- Juan Suárez Casas
- Enrique Suárez Couto
- Julián Francisco Suárez Freire
- Paulino Suárez Suárez
- Francisco Sueiras
- Nicolás Taboada y Leal
- Maximino Teijeiro Fernández
- Joan Texidor i Cos
- Pedro Urquijo Landaluce
- Joaquín Vaamonde Rodríguez
- Lope Valcárcel Vargas
- Antonio Valenzuela Ozores
- Ramón Varela de la Iglesia
- Teodoro Varela de la Iglesia
- José Varela de Montes
- Juan Varela Gil
- Gregorio Varela Mosquera
- Manuel Varela Radío
- Ángel Varela Santos
- José Varela y Ulloa
- Ricardo Varela y Varela
- Vicente Vázquez Queipo
- José Francisco Vendrell de Pedralbes i Estaper del Mas
- Ramón Verea García
- Enrique Vidal Abascal
- Ernesto Viéitez Cortizo
- Xosé Luis Vila Jato
- Antonio Vila Nadal
- Cipriano Vimercati Benítez
- Leoncio Virgós Guillén
- Heinrich Moritz Willkomm
- María Josefa Wonenburger Planells
- Isabel Zendal Gómez
Disciplinas científicas
- ./ Mariña
- ./ Matemáticas
- ./ Enxeñería
- ./ Botánica
- ./ Cartografía
- ./ Agronomía
- ./ Bioloxía
- ./ Química
- ./ Astronomía
- ./ Xeoloxía
- ./ Minas
- ./ Medicina
- ./ Xenética
- ./ Coleccións
- ./ Psiquiatría
- ./ Anatomía
- ./ Nautica
- ./ Cosmografía
- ./ Microbioloxía
- ./ Histoloxía
- ./ Ensino
- ./ Divulgación científica
- ./ Ciencias Experimentais
- ./ Filosofía
- ./ Hidroloxía
- ./ Medicina
- ./ Xinecoloxía
- ./ Veterinaria
- ./ Zootecnia
- ./ Bromatoloxía
- ./ Hixiene
- ./ Mecánica
- ./ Espeleoloxía
- ./ Paleontoloxía
- ./ Zooloxía
- ./ Radioloxía
- ./ Xeografía
- ./ Agricultura
- ./ Ciencias Naturais
- ./ Farmacia
- ./ Viticultura
- ./ Navegación
- ./ Física
- ./ Aeronaútica
- ./ Técnica
- ./ Armas
- ./ Oftalmoloxía
- ./ Parasitoloxía
- ./ Mineraloxía
- ./ Farmacaloxía
- ./ Ornitoloxía
- ./ Entomoloxía
- ./ Expedicións
- ./ Bioquímica
- ./ Dermatoloxía
- ./ Ecoloxía
- ./ Avicultura
- ./ Pediatría
- ./ Micrografía
- ./ Anestesia
- ./ Oceanografía
- ./ Fisioloxía
- ./ Moluscos
- ./ Cálculo
- ./ Nutrición
- ./ Meteoroloxía
- ./ Psicoloxía experimental
- ./ Edafoloxía
- ./ Enxeñería de montes
- ./ Fisioloxía vexetal
- ./ Bioloxía mariña
- ./ Ficoloxía
- ./ Limnoloxía
- ./ Tecnoloxía
- ./ Cirurxía
- ./ Antropoloxía
Ángel Laborde Navarro
Organizador dos estudos de matemáticas no Colegio Militar de Santiago
comparte esta páxina:Ámbitos de ocupación:
Autor/a da biografía:
- Sisto Edreira, Rafael
- Data de alta: 20/04/2012
Extras de Ángel Laborde Navarro:
Extras sobre Ángel Laborde Navarro:
Galeria

Retrato de Ángel Laborde y Navarro. Museo Naval de Madrid. Óleo sobre lenzo (95x72 cm). Copia anónima dun orixinal descoñecido realizada na Habana en 1853.
Como citar esta páxina:
- Sisto Edreira, Rafael ([2012], “Ángel Laborde Navarro”, en Álbum da Ciencia. Culturagalega.org. Consello da Cultura Galega. [lectura: 02/10/2023] [URL: http://www.culturagalega.org/
albumdaciencia/detalle.php?id=272

Retrato de Ángel Laborde y Navarro. Museo Naval de Madrid. Óleo sobre lenzo (95x72 cm). Copia anónima dun orixinal descoñecido realizada na Habana en 1853.
Datos biográficos:
- Nacemento: Cádiz 1773
- Falecemento: A Habana 1834
En 1811 incorporouse ao Real Colegio Militar da cidade de Santiago coma primeiro profesor de matemáticas. Se ben son moi escasos os datos sobre este centro educativo, sabemos que impartiu clases nel ata setembro de 1815, para dedicarse posteriormente a operacións estritamente militares que o levarán a percorrer Filipinas, Xava, a India e grande parte de América. Entre 1821 e 1823 recibiu o nomeamento de comandante da base militar de Porto Cabello, en Venezuela, e en 1825 foi nomeado Comandante xeral do porto militar da Habana, onde desenvolvería xa a maior parte das súas actividades. En 1832 recibiu a oferta do cargo de Ministro de Mariña, se ben non chegou a tomar posesión.
Durante a súa longa estadía na Habana, publicou as obras militares Exercicio de cañón para servir a un tiempo las baterías de estribor y babor en los baxeles de S.M., en 1829, e Ejercicio del sable mandado observar por el Jefe de la Escuadra a bordo de los bajeles de S.M. del apostadero de La Habana, en 1832.
A actividade científica de Laborde en Galicia iníciase, como xa dixemos, coa chegada a Santiago, en 1811, coma primeiro profesor de matemáticas do recentemente creado Real Colegio Militar. O centro debeu ter unha relativa importancia na renacente vida científica da cidade, pois cómpre lembrar que Domingo Fontán foi poñente no mesmo e que por el pasaron alumnos coma Ramón de la Sagra (Cambrón, 1994). A curta estadía de Laborde en Santiago non lle impediu formar parte tamén da Sociedad Económica de Amigos del País.
Trala súa incorporación ao novo Colexio, o primeiro que se propón é a elaboración duns textos base que lle sirvan de apoio na docencia. Esta urxente necesidade lévao a redactar en pouco máis dun mes un tratado de aritmética (Laborde, 1811), obra moi básica e sinxela que dá prioridade ás operacións cos distintos tipos de números, ao estudo das progresións e proporcións, ás regras prácticas e aos logaritmos. Este ben puidera ser o primeiro libro de matemáticas publicado na Galiza.
Como complemento desta obra, publica ao ano seguinte Tratado de geometría dispuesto para la enseñanza de los caballeros cadetes (...)(Laborde, 1812), que ten parecidas características e persegue os mesmos obxectivos da citada anteriormente. Esta obra pode consultarse na biblioteca Penzol de Vigo, mentres que as outras dúas que comentamos atópanse, cando menos, na biblioteca da Universidade de Santiago.
A obra máis completa das publicadas por Laborde en Santiago é o Tratado elemental de Geografía matemática aplicada a la topografía y parte militar (...) (Laborde, 1814), onde se pon de manifesto o carácter eminentemente práctico das ensinanzas impartidas no novo colexio. Aínda que se inclúen razóns e demostracións do exposto, o contido baléirase do aparello científico máis complexo. A primeira parte do tratado dedícase a estudar a forma de elaborar e usar mapas e cartas, a definirse con respecto aos sistemas de referencia e a solucionar varios problemas prácticos que con referencia ao exposto se propoñen. A segunda parte está dedicada á meteoroloxía e aos fundamentos e usos dos principais instrumentos da especialidade, incluíndose ademais algunhas nocións sobre cosmografía.
Ángel Laborde foi un home ilustrado, coñecedor de varios idiomas e preocupado polas cuestións técnicas e científicas da súa profesión. Nos seus libros cita como autores de referencia a Tomás López, Juan López Peñalver, Eusebio Bueno, Agustín Betancourt e Gabriel Ciscar. Interesouse polo estudo de varios aspectos relacionados coa navegación e os fenómenos meteorolóxicos e oceanográficos, e demostrou vastos coñecementos das publicacións, informes e estudos da época, como se demostra nas observacións realizadas na travesía de Cádiz a Manila pola ruta do cabo de Boa Esperanza realizada en 1816, e na viaxe de volta ao ano seguinte.
Bibliografía:
Fontes impresas:
LABORDE Y NAVARRO, Ángel (1811): Tratado de aritmética dispuesto para la enseñanza de los caballeros cadetes del Real Colegio Militar de la ciudad de Santiago, Santiago: Of. de Manuel A. Rey.
LABORDE Y NAVARRO, Ángel (1812): Tratado de geometría dispuesto para la enseñanza de los caballeros cadetes..., Santiago: Of. de Manuel A. Rey.
LABORDE Y NAVARRO, Ángel (1814): Tratado elemental de Geografía matemática aplicada a la topografía y parte militar dispuesto para la enseñanza de los caballeros cadetes..., 2ª ed., Santiago: Of. de Manuel A. Rey.
LABORDE Y NAVARRO, Ángel (1836): Carta esférica de una parte de la costa setentrional a meridional de la ysla de Cuba desde Nuevitas hasta el río Camarioca y desde Sabana la Mar hasta los Jardines con el canal Viejo de Bahama y el de Santaren / levantada la parte setentrional de orden del Exmo. Señor Don Angel Laborde y Navarro; presentada por Antonio Alcalá Galiano ; Miguel Moreno la delineó ; Rafael Estebe lo grabó ; la letra por Marquerie Herms. - Escala 1:562500, Madrid: Dirección de Hidrografía, b/n ; 59 x 77,8 cm (2ª ed., 1837).
LABORDE Y NAVARRO, Ángel (1974): Ángel Laborde y Navarro, capitán de navío: Relación documental de los sucesos de Venezuela, 1822-1823, Caracas: Instituto Panamericano de Geografía e Historia, Comisión de Historia, Comité Orígenes de la Emancipación.
Bibliografía secundaria:
ANONIMO (1929): "Laborde (Angel)", Enciclopedia Universal Ilustrada, Madrid-Barcelona: Espasa-Calpe S.A.
CAMBRÓN INFANTE, A. (1994): Ramón de la Sagra : el poder de la razón, A Coruña: Concello.
EGEA LÓPEZ, A. (1985): "El marino gaditano Ángel Laborde y la pacificación de América", Andalucía y América en el siglo XIX: Actas de las V Jornadas de Andalucía y América, Huelva: Universidad de Santa María de la Rábida.
(1996): Un intelectual y un marino gaditano: Don Ángel Laborde y Navarro, XXXIV y XXXV Cursos Aula Militar de Cultura: El Ejército y la Armada en la vida científica y cultural gaditana.
GIL NOVALES, Alberto (2010): Diccionario biográfico de España (1808-1833): de los orígenes del liberalismo a la reacción absolutista. Madrid: Fundación Mapfre; V. 2: 1616-7.
VVAA (1834): Corona fúnebre a la memoria del Ecxmo. Señor D. Ángel Laborde y Navarro, Jefe de Escuadra de la Real Armada (...) [S.l.] : [s.n.], La Habana: Oficina de D. José Boloña.