Indice alfabético
- Ramón María Aller Ulloa
- José Alonso López y Nobal
- Juan Alonso López y Nobal
- Salustio Alvarado Fernández
- Marceliano Álvarez Muñiz
- Ángeles Alvariño González
- Emilio Anadón Frutos
- Eloy Luis André
- Jesús Andreu Lázaro
- Buenaventura Andreu Morera
- José María Andrey y Sierra
- Andrés Antelo Lamas
- Rafael Areses Vidal
- Anselmo Arias Teixeiro
- Antonio Arias Teixeiro
- Pedro Alejandro Auber e Fondniare
- José María Baleato
- Ángel Baltar Cortés
- Ramón Baltar Domínguez
- Antonio Baltar Domínguez
- Manuel Baraja Fernández
- Juan Barcia Caballero
- Juan José Barcia Goyanes
- Charles Eugène Barrois
- José Luis Barros Malvar
- Tomás Batuecas Marugán
- Francisco Bellot Rodríguez
- Ricardo Bernárdez
- Fermín Bescansa Casares
- Luis Blanco Rivero
- Ramón Blanco y Pérez del Camino
- José Boado y Castro
- Baltasar Manuel Boldo Tuced
- Ignacio Bolívar y Urrutia
- Patricio Borobio Díaz
- Celia Brañas Fernández
- Gonzalo Brañas Fernández
- Antonio Brunet y Talleda
- Odón de Buen y del Cos
- Eusebio Bueno Martínez
- Manuel Cabaleiro Goás
- Ernesto Caballero y Bellido
- Rafael Cadórniga Carro
- Laureano Calderón Arana
- Fernando Calvet Prats
- Juan Bautista Camiña
- Domingo Antonio Camiña Fortes
- Jesús Carballo Taboada
- Santiago Carro García
- Roque Carús Falcón
- Antonio Casares Gil
- José Casares Gil
- Antonio Casares Rodríguez
- Fermín Casares y Bescansa
- Pedro de Castro
- Santiago Castroviejo Bolibar
- Pedro Antonio Cerviño Núñez
- Eduardo Chao Fernández
- José María Chao Rodríguez
- Aniceto Charro Arias
- Ángel Cobián Areal
- José Carlos Colmeiro Laforet
- Miguel Colmeiro y Penido
- Andrés Avelino Comerma y Batalla
- Francisco Cónsul Jove y Tineo
- José Andrés Cornide Saavedra y Folgueira
- Antonio Correa Fernández
- Pedro Couceiro Corral
- Luis Crespí Jaume
- Mariano Cubí y Soler
- José Deulofeu y Poch
- Modesto Domínguez Hervella
- Juan Donapetry Iribarnegaray
- Juan Jacobo Durán Loriga
- Armando Durán Miranda
- Mauricio Echandi Montalvo
- Antonio Eleizegui López
- Ricardo Escauriaza del Valle
- Rafael Estrada Arnaiz
- Félix Domingo Estrada Catoira
- Joaquín Ezquerra del Bayo
- Benito Jerónimo Feijoo Montenegro
- Valeriano Fernández Bacorell
- Manuel Rufo Fernández Carballido
- Elisa Fernanda Mª del Carmen Fernández de la Vega y Lombán
- Jimena Mª Francisca Emilia Fernández de la Vega y Lombán
- José Ramón Fernández de Luanco y del Riego
- Ignacio Fernández Flórez Reguera
- Cesáreo Fernández Losada
- Manuel Jacobo Fernández Mariño
- José Fernández Martínez
- Bibiano Fernández Osorio-Tafall
- Gustavo Fernández Rodríguez Bastos y Harizmendi
- Gabriel Fernández Taboada
- Domingo Fontán Rodríguez
- Ramón Fontenla Maristany
- Emilio Fraga Lago
- Francisco Freire Barreiro
- Gonzalo Gallas Novas
- Cruz Gallástegui Unamuno
- Heliodoro Gallego Armesto
- Abelardo Gallego Canel
- Fausto Garagarza y Dugiols
- Fernando Garcia Arenal
- Víctor García Ferreiro
- Antonio García Maceira
- Pío García Novoa
- Antonio García Varela
- José María García-Blanco Oyarzábal
- Eustaquio (Antonio Félix) Giannini Bentallol
- Miguel Gil Casares
- José María Gil Rey
- Francisco Giral González
- Pedro Gómez de Bedoya y Paredes
- Manuel Gómez Larrañeta
- Mariano Gómez Ulla
- Manuel Gómez-Durán Martínez
- Vicente González Canales
- Jaime González Carreró
- José González López
- José González Olivares
- Juan de Dios González Pizarro
- Joseph González Salgado
- Claudio González Zúñiga
- José Goyanes Álvarez
- José Goyanes Capdevila
- Vicente Goyanes Cedrón
- Mariano de la Paz Graells Agüera
- Albert (Albert I, Príncipe de Mónaco) Grimaldi
- Vicente Guarnerio Gómez
- Francisco Guitián Ojea
- Leopoldo Hernández Robredo
- Primitivo Hernández Sampelayo
- José María Hernansáez y Moscoso
- Enrique Hervada García-Sampedro
- Ragnar Hult
- Alexander von Humboldt
- Carlos Ibañez y Varela
- Santiago de la Iglesia Santos
- Francisco Iglesias Brage
- Luis Iglesias Iglesias
- Luis Iglesias Pardo
- Emigdio Iglesias Somoza
- Gerardo Jeremías Devesa
- Ángel Jorge Echeverri
- Jorge Juan y Santacilia
- Ángel Laborde Navarro
- Johan Martin Christian Lange
- Bernardo Lecocq Honesy
- Carlos Lemaur
- Juan Lembeye y Lartaud
- Octavio Lois Amado
- Juan Lojo Batalla
- Antonio López de Guadalupe
- Jacobo López Elizagaray
- Manuel López Enríquez
- Víctor López Seoane
- Juan López Soler
- Juan López Suárez
- Dionisio Macarte y Díaz
- Gerónimo Macho Velado
- Ramón Margalef López
- Tomás Mariño Pardo
- Juan Martín Sauras
- Antonio Martínez de la Riva
- Ángel Martínez de la Riva Vilar
- Domingo Martínez de Presa
- Manuel Martínez-Risco
- Baltasar Merino Román
- Manuel Eugenio Merino Simón
- Faustino Miranda González
- Ricardo Montequi y Díaz de la Plaza
- Saturnino Montojo y Díaz
- Olga Moreiras Tuni
- Evaristo Antonio Mosquera Quiroga
- Francisco Antonio Mourelle de la Rúa
- Manuel Muñoz Taboadela
- José María Navaz y Sanz
- Francisco de Neira
- João da Nova
- Antonio Novo Campelo
- Domingo Antonio de Nóvoa Gándara y Feijoo
- Roberto Nóvoa Santos
- Miguel Odriozola Pietas
- Ramón Otero Acuña
- Enrique Otero Aenlle
- Xosé Otero Espasandín
- Fernando Oxea
- Timoteo O´Scanlan
- Emilia Pardo Bazán
- Isidro Parga Pondal
- Jacobo María de Parga y Puga
- Ubaldo Pasarón y Lastra
- Patricio María Paz y Membiela
- Ángel Pedreira Labadía
- Pedro Pena y Pérez
- Ramón Pérez Costales
- José Pérez López-Villamil
- Severino Pérez y Vázquez
- Gerónimo Piñeiro de las Casas
- Manuel Piñeiro Herba
- Eugenio Piñerúa Álvarez
- José Planellas Giralt
- Francisco Ponte y Blanco
- Antonio Posse Roybanes
- Pedro Andrés Pourret
- Casiano de Prado y Vallo
- Esteban Quet y Puigvert
- José Quiroga Méndez
- Marcelino Ramírez García
- Benito Regueiro Varela
- Ignacio Ribas Marqués
- Tomás Rico Jimeno
- Eduardo del Río y Lara
- Francisco de los Ríos Naceiro
- Cándido Ríos Rial
- Arturo Rivas Castro
- Antonio Rodríguez Darriba
- Carlos Rodríguez Baltar
- Juan Antonio Rodríguez Bustillo
- Alejandro Rodríguez Cadarso
- José Rodríguez Carracido
- José Rodríguez González
- José Rodríguez Martínez
- José Rodriguez Mourelo
- Juan Rodríguez Sardiña
- Luis Rodríguez Seoane
- Juan Rof Carballo
- Juan Rof Codina
- Francisco Romero Blanco
- José María Romero Fernández de Landa
- Francisco Romero Molezún
- Ramón Rúa Figueroa
- Ángela Ruiz Robles
- Ramón Dionisio de la Sagra y Peris
- Francisco Sánchez
- Julián Sánchez Bort
- Timoteo Sánchez Freire
- Gumersindo Sánchez Guisande
- Fernando Sande y Lago
- Frei Martín Sarmiento
- Pedro Sarmiento de Gamboa
- Camille François Sauvageau
- Guillermo Schulz
- Francisco de Seijas y Lobera
- Josep Joan Vicente del Seixo
- Antonio Sierra Forniés
- César Sobrado Maestro
- Juan Sobreira y Salgado
- Ramón Sobrino Buhigas
- Benito Ángel Dionisio Sotelo y Rivas
- Juan Suárez Casas
- Enrique Suárez Couto
- Julián Francisco Suárez Freire
- Paulino Suárez Suárez
- Francisco Sueiras
- Nicolás Taboada y Leal
- Maximino Teijeiro Fernández
- Joan Texidor i Cos
- Pedro Urquijo Landaluce
- Joaquín Vaamonde Rodríguez
- Lope Valcárcel Vargas
- Antonio Valenzuela Ozores
- Ramón Varela de la Iglesia
- Teodoro Varela de la Iglesia
- José Varela de Montes
- Juan Varela Gil
- Gregorio Varela Mosquera
- Manuel Varela Radío
- Ángel Varela Santos
- José Varela y Ulloa
- Ricardo Varela y Varela
- Vicente Vázquez Queipo
- José Francisco Vendrell de Pedralbes i Estaper del Mas
- Ramón Verea García
- Enrique Vidal Abascal
- Ernesto Viéitez Cortizo
- Xosé Luis Vila Jato
- Antonio Vila Nadal
- Cipriano Vimercati Benítez
- Leoncio Virgós Guillén
- Heinrich Moritz Willkomm
- María Josefa Wonenburger Planells
- Isabel Zendal Gómez
Disciplinas científicas
- ./ Mariña
- ./ Matemáticas
- ./ Enxeñería
- ./ Botánica
- ./ Cartografía
- ./ Agronomía
- ./ Bioloxía
- ./ Química
- ./ Astronomía
- ./ Xeoloxía
- ./ Minas
- ./ Medicina
- ./ Xenética
- ./ Coleccións
- ./ Psiquiatría
- ./ Anatomía
- ./ Nautica
- ./ Cosmografía
- ./ Microbioloxía
- ./ Histoloxía
- ./ Ensino
- ./ Divulgación científica
- ./ Ciencias Experimentais
- ./ Filosofía
- ./ Hidroloxía
- ./ Medicina
- ./ Xinecoloxía
- ./ Veterinaria
- ./ Zootecnia
- ./ Bromatoloxía
- ./ Hixiene
- ./ Mecánica
- ./ Espeleoloxía
- ./ Paleontoloxía
- ./ Zooloxía
- ./ Radioloxía
- ./ Xeografía
- ./ Agricultura
- ./ Ciencias Naturais
- ./ Farmacia
- ./ Viticultura
- ./ Navegación
- ./ Física
- ./ Aeronaútica
- ./ Técnica
- ./ Armas
- ./ Oftalmoloxía
- ./ Parasitoloxía
- ./ Mineraloxía
- ./ Farmacaloxía
- ./ Ornitoloxía
- ./ Entomoloxía
- ./ Expedicións
- ./ Bioquímica
- ./ Dermatoloxía
- ./ Ecoloxía
- ./ Avicultura
- ./ Pediatría
- ./ Micrografía
- ./ Anestesia
- ./ Oceanografía
- ./ Fisioloxía
- ./ Moluscos
- ./ Cálculo
- ./ Nutrición
- ./ Meteoroloxía
- ./ Psicoloxía experimental
- ./ Edafoloxía
- ./ Enxeñería de montes
- ./ Fisioloxía vexetal
- ./ Bioloxía mariña
- ./ Ficoloxía
- ./ Limnoloxía
- ./ Tecnoloxía
- ./ Cirurxía
- ./ Antropoloxía
Cándido Ríos Rial
Activo profesor interesado pola Bioloxía mariña
comparte esta páxina:Ámbitos de ocupación:
Autor/a da biografía:
- Xosé A. Fraga Vázquez
- Data de alta: 27/07/2012
Extras de Cándido Ríos Rial:
La pesca de la ballena en el litoral vascongado
La Ballena euskara
Programa de nociones de Historia Natural
Extras sobre Cándido Ríos Rial:
Fauna Mastodológica Ibérica
O ensino da Historia Natural no Instituto de Santiago
Os libros de texto de Ciencias Naturais
Darwin en la lingüística española del siglo XIX
Galeria

Balea cazada por un baleeiro de San Sebastián. Acuario de San Sebastián.
Como citar esta páxina:
- Xosé A. Fraga Vázquez ([2012], “Cándido Ríos Rial”, en Álbum da Ciencia. Culturagalega.org. Consello da Cultura Galega. [lectura: 01/10/2023] [URL: http://www.culturagalega.org/
albumdaciencia/detalle.php?id=322

Balea cazada por un baleeiro de San Sebastián. Acuario de San Sebastián.
Datos biográficos:
- Nacemento: Santiago de Compostela 1845
- Falecemento: Descoñecida
Bioloxía mariña
Na cidade donostiarra interesouse pola Bioloxía mariña, ocupou o posto de vogal da Comisión de pesca de Guipúscoa e colaborou na Revista de Pesca Marítima con dous artigos: “Agentes perjudiciales a la pesca” (Ríos Rial, 1885) e “La pesca de la ballena en el litoral vascongado” (Ríos Rial, 1887). No Gabinete de Historia Natural do Instituto dispuñan do esqueleto dunha balea propiedade do Concello, recollida en 1878. A montaxe non era a correcta, e Ríos conseguiu que o Concello donostiarra lle sufragara a viaxe ao Museo Zoolóxico de Copenhague para ver de resolver o tema. Realizou a visita de estudo e dou conta dos resultados nunha detallada publicación, La Ballena euskara (Balaena euskariensis) (Ríos Rial, 1890), na que repasa as diversas vicisitudes sufridas polo esqueleto, narra a estancia en Copenhague, describe os principais esqueletos de cetáceos existentes no Museo Zoolóxico e identifica taxonomicamente ao exemplar depositado no instituto.
Mariano de la Paz Graells, catedrático da Universidade Central, fíxose eco das pescudas de Ríos en diversas publicacións. Primeiramente reproduciu “La pesca de la ballena en el litoral vascongado” (Ríos Rial, 1887) en Las ballenas de nuestras costas oceánicas (Graells, 1889; p. 54-67). En segundo lugar, en Fauna Mastodológica Ibérica (Graells, M. P., 1897; p. 35), cita a publicación de Ríos de 1890 e realiza un interesante comentario: “... el Sr. Ríos Rial (…) una Memoria publicada el año de 1890, que es la última que se ha impreso en español acerca del asunto, pues posteriormente en sueco me ha sido remitida otra por su autor, titulada “Bidrag til noiere kundskab om Atlanterhvets rethval (Erbalcena biscayensis, Eschricht) ved Gustav Gulberg.—Christiania, 1891” (Graells, 1897: 262). Gustav Adolf Guldberg (1854-1908) foi profesor de Anatomía da Univeridade de Christiania (Noruega) e un experto en cetáceos. Parece ser que o dominio de diversas linguas por parte de Ríos e os posibles contactos establecidos na viaxe a Copenhague facilitaron esa publicación en sueco.
Labor docente en Compostela
No curso 1894-95 Ríos Rial volveu a Galicia e ocupou a cátedra do Instituto de Santiago, por permuta co anterior catedrático, Félix Gila. Ocupou a dirección do instituto desde o 18 de xullo de 1898 ata a súa xubilación, data en que foi nomeado director honorario. A chegada e continuidade de Ríos Ríal na cátedra do instituto de Santiago favoreceron un interesante labor docente e un incremento na actividade do Gabinete de Historia Natural. Non só medraron as coleccións, senón que se produciron cambios significativos nos materiais aportados, que indican un interese do profesor pola microscopia, a Bioloxía mariña e a actividade práctica nas aulas. Tamén seleccionou obras de ciencias para a biblioteca axeitadas para tratar os temas indicados (Bugallo Rodríguez, 1999). No labor a prol da zooloxía mariña contou coa contribución dun particular, César Carreño, avogado e veciño de Noia, quen lle forneceu de exemplares mariños para o Gabinete.
Pouco antes de deixar Donosti, Ríos Rial publicara o seu primeiro libro de texto, Elementos de Historia Natural (Ríos Rial, 1894). En Santiago retomará e consolidará ese labor e dará á luz Elementos de Historia Natural (Ríos Rial, 1895), que terá unha segunda edición aumentada e corrixida (Ríos Rial, 1908) (Fraga Vázquez, 1997). Empregado como libro de texto para os seus alumnos do instituto, nas trinta e sete leccións que reúne a obra adopta un ton ecléctico, informa das contribucións de naturalistas importantes e xustifica a necesidade de acomodarse ás novas teorías biolóxicas. Na sistemática zoolóxica segue a Claus e na botánica a Sachs, algo habitual entre algúns autores da época interesados pola recepción de novidades. En Morfoloxía e Fisioloxía expón unha visión tradicional (harmonía, correlación,...), coa incorporación de cuestións innovadoras. Recolle as teses de Brucke, quen sinalara ao protoplasma como o elemento fundamental da célula, e fai unha referencia, desfasada, á “forza vital”. Na Antropoloxía afasta totalmente aos seres humanos do resto dos animais.
Sobre o debate darwinista
No libro de texto aborda o polémico darwinismo por medio dunha exposición xeral, cualificándoo de “hipótesis que si bien no carece de cierto fundamento, no es aún el suficiente para satisfacer todas las exigencias de la ciencia” (Ríos Rial, 1895: 58). Esta actitude ambigua poderá ser valorada máis axeitadamente se temos en conta as posicións que sobre o polémico tema dominaban por aquela época en Santiago. No propio instituto, en 1914, sendo Ríos director, unha comisión con tres claustrais analizan o libro de texto e “deploran” que o autor non poda, “todavia”, dispor de xuízo sobre o tema, o que interpretamos coma unha esixencia de ortodoxia católica no tema darwinista. O libro, en conxunto, e tendo en conta o comentado, supón unha difusión modernizadora. Curiosamente, Ríos, que dominaba diversos idiomas, escribiu na súa estancia donostiarra un peculiar artigo, “Método que debiera emplearse en la enseñanza de las lenguas vivas, señaladamente del alemán” (Ríos Rial, 1888). No texto decántase por tratar a Gramática como ciencia e fai referencias á historia evolutiva, o que levou a algún especialista a afirmar que “maneja (…) conceptos darwinistas” (Gutiérrez Cuadrado, 1984: 438).
Ríos Rial participou na Delegación de Santiago da Sociedad Española de Historia Natural (SEHN), asociación que se constituiu en 1909, con Eleizegui e Antonio García Varela de presidente e secretario iniciais. Socio da SEHN desde 1909, ocupou a vicepresidencia da Sección en 1910 e a Presidencia en 1911. Tamén foi académico non numerario da Real Academia Galega.
Bibliografía:
Fontes impresas:
RIOS RIAL, C. (1876): Ligeras nociones de cristalografía, Pontevedra: A. Landín.
RIOS RIAL, C. (1885): Agentes perjudiciales a la pesca, Revista de Pesca Marítima, 1: 117; 134; 135.
RIOS RIAL, C. (1887): La pesca de la ballena en el litoral vascongado, Revista de Pesca Marítima, 3: 69-79.
RIOS RIAL, C. (1888): Método que debiera emplearse en la enseñanza de las lenguas vivas, señaladamente del alemán, Revista Contemporánea(30 de agosto de 1888), 368-386 (hai errata na publicación, indica páxina 252 por 368 e mantén o erro ata antepenúltima páxina).
RIOS RIAL, C. (1890):La Ballena euskara (Balaena euskariensis). Memoria del esqueleto de esta especie que existe en el Museo de Historia Natural del Instituto Provincial de segunda enseñanza de Guipúzcoa, y noticia de los los principales esqueletos de Cetáceos existentes en el Museo Zoológico de Copenhague; presentada a la Excma. Corporación Municipal, San Sebastián: Imp. de los hijos de Ignacio Ramón Baroja.
RIOS RIAL, C. (1894): Elementos de Historia Natural, San Sebastián: Imp. de los hijos de Ignacio Ramón Baroja.
RIOS RIAL, C. (1895): Elementos de Historia Natural, Santiago: Tipografía Paredes.
RIOS RIAL, C. (1900): Programa de nociones de Historia Natural con principios de Fisiología e Higiene, Santiago: Impr. Paredes.
RIOS RIAL, C. (1908): Elementos de Historia Natural, Santiago: s.n.; 2ª ed.
Bibliografía secundaria:
BUGALLO RODRÍGUEZ, A. (1999): O ensino da Historia Natural no Instituto de Santiago (1850-1903): profesorado e recursos, dependencias e influencias, Sarmiento. Anuario Galego de Historia da Educación, 3: 205-221.
FRAGA VÁZQUEZ, X.A. (1997): Os libros de texto de Ciencias Naturais da educación secundaria utilizados na segunda metade do século XIX en Galicia, Sarmiento. Anuario Galego de Historia da Educación, 1: 127-144.
GRAELLS, M. P. (1889): Las ballenas en las costas oceánicas de España, Madrid: Imprenta Luis Aguado. Memorias de la Academia de Ciencias Exactas, Físicas y Naturales de Madrid, t. XIII (3ª parte).
GRAELLS, M. P. (1897): Fauna Mastodológica Ibérica, Madrid: Imprenta Luis Aguado. Memorias de la Academia de Ciencias Exactas, Físicas y Naturales de Madrid, t. XVII.
GUTIÉRREZ CUADRADO, J. (1984): Darwin en la lingüística española del siglo XIX, Actas II Congreso de la Sociedad Española de Historia de las Ciencias, Zaragoza: Sociedad Española de Historia de las Ciencias, Gráficas Navarro; I: 429- 448.